ÇAM TEREBENTİN VE TÜREVLERİ

 

Terebentin elde etme yöntemleri;
1-Canlı ağaç gövdesinin yaralanması ile sızan reçinenin distilasyonu.
2-Ağacın çeşitli kısımlarının yongalanıp bir çözücü ile ekstraksiyonu veya distilasyonu.
3-Ağacın çeşitli kısımlarının karbonizasyonu (destructive distillation) ile elde edilen ürünler arasından terebentinin fraksiyonlanması.
Terebentinin temel bileşenleri çok fazla reaktiviteye sahip olan pinenlerdir. Bunlar kolaylıkla kondensasyon veya çevrilme reaksiyonlarına gidebilen bisiklik terpenlerdir. Asidik koşullarda monosiklik ve trisiklik terpenleri oluşturma veya çevrilme ile farklı halka sistemindeki bisiklik terpenlere dönüşme eğilimindedirler. Ortamda su veya diğer hidroksil içeren bileşikler bulunuyorsa halka açıldığında çift bağa katılma reaksiyonları oluşarak monosiklik terpenler elde edilir. Alfa pinen halkası termal olarak da açılabilir ve dipenten ile açık zincirli terpenler oluşur.

Terebentininin bileşenlerinden en düşük kaynama noktasına sahip ve en yüksek oranda bulunan bileşeni olan α-pinen, en önemli bileşeni α-terpineol olan terpen alkollerin karışımından oluşan sentetik pine-oil yapımında kullanılmaktadır. Bugün üretilen pine-oil’ın %80-85 kadarı α-pinenin seyreltik mineral asitlerle hidrasyonu ile elde edilen sentetik üründür. Natürel pine-oil denilen kalan %15-20’si ise sülfat terebentininin ve gövde odunundan elde edilen terebentinin fraksiyonlanması ile üretilmektedir. Pine-oil antibakteriyel etkisi, çamsı kokusu, kokusunun sabitliği ve düşük fiyatı nedeniyle dezenfektanlar, temizleme maddeleri ve deterjanlarda geniş ölçüde kullanılmaktadır. Ayrıca tekstil üretiminde, mineral flotasyonunda da yaygın olarak kullanılır.
α-α-Pinenin ikinci gelen kullanım yeri kamfen üretimidir. Kamfen ise bir klorlu hidrokarbon insektisid olan toxaphen ile sabun ve deterjan kokulandırılmasında kullanılan izobornilasetat üretimlerinde çıkış maddesidir. Bunların dışında çeşitli tutkalların yapımında, temel bileşen olarak çikletlerin yapımında, solvent olarak kauçuğun ıslahında ve ham madde olarak politerpen 3 reçinelerinin yapımında kullanılan dipenten de α-pinenin kullanımında önemli yer tutar. Ve bu alanlarda petrolden üretilen reçinelerle terebentin arasında önemli bir rekabet bulunmaktadır. α-Pinen ayrıca bazı doğal ve sentetik uçucu yağların ana bileşeni olan ve çiçeksi kokusu ile parfümeride geniş kullanıma sahip linalool içeren çeşitli koku ve parfümlerin bileşimlerinde bir çıkış maddesi olarak da kullanılır. Koku ve lezzet verici maddeler, uçucu bileşiklerin farklı fonksiyonlu guruplara sahip kompleks karışımlarından oluşurlar. Bu bileşikler ile yapılan çalışmalar uzun yıllardır GC ve GC-MS analizleri üzerinde yoğunlaşmıştı ve bu karışımların bileşenlerinin bir envanterini yapmaya yönelikti. Son yıllardaki çalışmalar ise biyogenesis ve biyoteknolojik sentezlerin önem kazanmasıyla duyusal algılama ile ilişkili duyusal aktif bileşenlerin stereokimyasal yapılarının aydınlatılmasına yönelmiştir. Uçucu bileşiklerde bu tür analizler için yüksek ayırım sağlaması, kompleks maddeler içindeki enantiomerik bileşimi tayin etmeye uygun olması, çok düşük koku eşiğine sahip bileşiklerin tayini için uygun olması yüzünden en fazla tercih edilen analiz yöntemi gaz kromatografisidir. Enantiomerik bileşiklerin gaz kromatografisinde analizi için iki yöntem vardır:
Terebentinin bileşiminde bulunan beta-pinen de α-pinen gibi kamfen ve pine-oil oluşturacak benzer reaksiyonlara girer.
Beta-pinen için başlıca kullanım alanları; koku ve tatlandırıcıların,bazı vitaminlerin ve terpen reçinelerinin üretimidir. Beta-pinen ayrıca mirsen, limonen, dipenten gibi birçok bileşiğin üretiminde kullanılır.
Terpen teriminin kökeni turpentinden gelmektedir.Turpentin’de hidrokarbon ve reçine asitleri oluşmaktadır ve bu kelime çam reçinesi anlamına gelmektedir.
Terpenler bitki dokularında proteinlerle birleşmiş şekilde, glikozit veya organik esterleri halinde ve çoğunlukla serbest halde bulunurlar. Terpenlerin karbon sayısı 10-15 arasındadır. Bitkiden su buharı distilasyonu ile yüksek miktarda, karbon içerenler ise ekstraksiyon yöntemi ile ayrılır. Terpenler ksilem ve floemde bulunan reçine hücreleri, kanalları ve parankima hücreleri içinde depolanmaktadır. Terpenler, epitelyum hücreleri tarafından salgılanır.
Kullanım: Terpen içeren bitkiler alternatif tıpta ilaç olarak kullanılır. Çünkü antiparosidik, antihiperglisemik, antimikrobiyal, antifungal, antiviral, antihiperglisemik etkiye sahiptirler. Esans yağları gıda sektörü, aroma terapi ve parfümlerde kullanılır.